Radmila Misev TRAGANJE ZA DUHOVNIM VIDOM   B I B L I J A STARI ZAVET   Katihizis (Veronauka), kqiga koju sam dobila na poklon, pokazala se kao pravo blago. Nesto bolje Aleksej zaista nije mogao da mi pokloni. Bez veronauke, pocetnik ne moze da savlada ni osnovne verske pojmove, a kamoli da cita i razume Bibliju. Biblija znaci: knjige, ali ne bilo koje knjige, vec jedino i samo: Sveto pismo. Sveto pismo, dakle Bibliju, sacinjavaju Stari zavet i Novi zavet. Zavet znaci savez, i to ne obican, vec veliki i sveti savez izmeu Boga i ljudi. Knjige Starog zaveta pisane su u toku veoma dugog vremenskog razdoblja. Konacno su sabrane u vreme svestenika Jezdre, posle povratka Jevreja iz Vavilonskog ropstva i stavljene u Jerusalimski hram. Taj tacan spisak verskih knjiga naziva se "kanon" starozavetnih knjiga. Znaci, Stari zavet je sacinjen od vise celina koje su sastavljene od sledecih knjiga, a to su: Zakonske, Istorijske, Poucne, i Prorocke. ZAKONSKE KNJIGE sacinjavaju pet Mojsijevih knjiga: - Knjiga postanja: u njoj se govori o stvaranju sveta i ljudskog roda; Knjiga izlaska: pripoveda o izbavljenju Jevreja iz Egipatskog ropstva, putovanju koje je trajalo cetrdeset godina, ka Obecanoj zemlji, i dobijanju Zakona; Knjiga Levitska je obredni i gradjanski zakonik; Knjiga brojeva sadrzi popis jevrejskog naroda i produzetak puta; Knjiga ponovnih zakona ponavlja sve zakone iz prethodnih knjiga. ISTORIJSKE KNJIGE su Knjiga Isusa Navina - opisuje osvajanje i podelu hananske zemlje; Knjiga o sudijama - sadrzi istoriju Jevreja od smrti Isusa Navina do Samuilovog roenja; Knjiga o Ruti je prica o prababi Spasiteljevoj, Ruti; Knjiga Samuilova (1. i 2.) govori o jevrejskim carevima; Knjiga o carevima (1. i 2.) je istorija jevrejskih careva; Knjiga dnevnika - dopunjuje istoriju iz Knjige o carevima; Knjiga Jezdrina - prica o povratku iz vavilonskog ropstva; Knjiga Nemijina - o povratku i zidanju drugog hrama jerusalimskog; Knjiga o Jestiri je Jestirina istorija. Surova, ali veoma poucna pripovest, kao i sve iz Starog zaveta. POUCNE KNJIGE su Knjiga o Jovu, Psalmi Davidovi, Price Solomonove, Knjiga Propovednikova, Pesma nad pesmama. Od ovih knjiga posebno se izdvaja Psaltir, to su Psalmi cara Davida. Bogonadahnute i molitvene pesme, koje su u sastavu skoro svih pravoslavnih bogosluzenja. (Psaltir, naziv dolazi od psalmi, pesme, to je knjiga pesama). Psaltir se obicno stampa zajedno sa Novim Zavetom, jer svi vernici treba da ga, kao i Novi zavet, stalno citaju. PROROCKE KNJIGE su knjige velikih proroka Isaije, Jeremije, Jezekilja i Danila. U Prorockim knjigama Biblije, svuda se nailazi na predskazanja o dolasku Iskupitelja sveta, Hrista, na zemlju. Tokom vise hiljada godina u jevrejskom narodu su se javljala prorocanstva o dolasku Mesije (Spasitelja). Predskazano je da ce se Mesija roditi od devojke, takodje je predskazano da ce mesto rodjenja Spasitelja biti Vitlejem, kao i to da ce Njemu prethoditi dolazak Pretece, Jovana Krstitelja. Zatim se govori o tome da ce Hristos, pre nego sto pocne da propoveda, postiti u pustinji i da ce ga necastivi iskusavati. Onda je receno da ce ziveti u Galileji, kao i to da mu Jevreji nece verovati, potom ce ga izjednaciti sa zlocincima. Stradace i biti ubijen. Sahranice ga, a on ce vaskrsnuti, kao i da je on taj koji odnosi konacnu pobedu nad zlom. Ceo Stari zavet je ustvari priprema za Hristov dolazak, koja je trajala vise hiljada godina, jer su tako i pisane knjige, u raznim periodima, pa su kasnije sabrane u jednu celinu, Zbornik ili Kanon. Citajuci veronauku, gde je sve jasno izlozeno i razlozno objasnjeno, konacno sam sredila zbrku u glavi, koja je vladala dok sam sama pokusavala, da bez ikakvog predznanja, pomoci ili tumacenja, citam Stari zavet. Sada su mi stvari bile mnogo jasnije, pa sam sa velikom radoscu pocela da citam Novi zavet - Jevandjelje.   NOVI ZAVET   Bilo mi je mnogo lakse da citam Novi nego Stari zavet, pa sam posle upoznavanja osnovnih pojmova, Stari zavet ostavila za kasnije temeljno iscitavanje i ucenje. Biblija se ne moze citati kao ostale knjige. To je knjiga koju nikada ne mozemo sasvim procitati, zato sto sadrzi Bozanske istine i uvek se po nesto novo otkriva. Sa novim znanjima reci dobijaju dublji smisao i sve se sagledava u novom svetlu. Kao sto u istu reku nije moguce dvaput uci, jer je voda prvog ulaska otekla, tako i smisao Svetog Pisma uvek sagledavamo drugacije, jer tu je sabrana, a ljudskom rukom ispisana, Bozanska Mudrost. Novi zavet su pisali Hristovi ucenici i sledbenici, apostoli. Apostol znaci - poslanik, onaj koji je poslan da siri rec Hristovu. Apostoli jevandjelisti su bili: Sveti Matej, Sveti Marko, Sveti Luka i Sveti Jovan. Jevandjelisti su zato sto su putem knjiga propovedali i svedocili Blagu Vest, Jevandjelje. U njihovim spisima, Jevandjeljima (Svetom pismu Novog zaveta) opisuju zivot i dela Spasitelja i blagovest Spasenja. JEVANDJELJE PO MATEJU - Sveti jevandjelist Matej je bio jedan od dvanaestorice apostola, njegovo Jevandjelje je prvo napisano i to samo osam godina posle Hristovog Vaznesenja. Ovo Jevandjelje kazuje da je Isus Hristos od Boga obecani Spasitelj. U Jevandjelju po Mateju ima mnogo navoda staro-zavetnih prorocanstava kao i njihovo ispunjenje u Hristu. Jevandjelje je pisao za hriscane Judeje, svedoceci da je Hristovim dolaskom ispunjeno sve sto je predskazano u Starom zavetu. "Kad grane sunce, svetiljke se gase", govorio je vladika Nikolaj (Velimirovic) objasnjavajuci zasto je za hriscane bitan Novi Zavet. JEVANDJELJE PO MARKU - Jevandjelist Marko je bio pisar i tumac kod apostola Petra, pa je po njegovoj propovedi napisao Jevandjelje. Ovim Jevandjeljem kod citalaca ucvrscuje veru u Hrista kao Sina Bozjeg. Sv. jevandjelist Marko je Jevandjelje pisao za hriscane, ali i za neznabosce, kako bi i oni osetili Blagu vest i prosvetljeni njom, poverovali u Hrista Spasitelja. Pisano je jednostavno i pripoveda o dogadjajima iz Hristovog zivota, kao i o delima i cudima Njegovim. JEVANDJELJE PO LUKI - Jevandjelist Luka, Grk po rodjenju, bio je pre krstenja neznabozac, i jedan je od sedamdeset apostola. Po zanimanju lekar, bio je izvanredno obrazovan, a imao je i veliki slikarski dar. Po predanju, Sv. Luka je naslikao tri ikone Bogorodice sa Hristom Bogomladencem, za koje je sama Bogomajka rekla: "Blagodat rodjenog od mene i moja neka bude sa ovim ikonama" Te ikone su bile uzor svim kasnijim ikonama. Pored ovih darova, Sveti Luka je bio i odlican pisac, o tome govori stil kojim je pisano njegovo Jevandjelje. Ovo Jevandjelje uci o Hristu Spasitelju sveta. Posebno su lepe price o bludnom sinu, bogatasu i ubogom Lazaru i nepravednom gospodaru. Sveti Luka je jedini sacuvao povest o rodjenju Sv. Jovana Krstitelja, susretu Djeve Marije i Jelisavete, zatim o poklonjenju pastira vitlejemskih, kao i o razbojniku koji se pokajao na krstu. JEVANDJELJE PO JOVANU - Jevandjelist Jovan bio je najmiliji Hristov ucenik i njemu je Hristos poverio svoju majku, koja je posle Hristovog stradanja na krst zivela u Jovanovom domu. Ovo Jevandjelje, iako ga je pisao apostol koji je Hristu bio najblizi, napisano je mnogo kasnije u odnosu na ostala Jevandjelja. Zelja i namera apostola Jovana bila je da citaoca privede veri u Hrista Boga - Mesiju i kroz Njega nasledstvu vecnog zivota, a takodje da pokaze da je Hristos Jedinosustni Sin Bozji i izvor svih otkrovenja, svake svetlosti i znanja. Ustvari, Jevandjelja su sam Isus Hristos, ovaploceni (otelovljeni) Logos Bozji, Rec Bozja, cija nam smrt i vaskrsenje objavljuju blagu vest zivota: Carstvo Bozje. Sveto Pismo Novog Zaveta (Jevandjelja) ne cine samo dela jevandjelista Mateja, Marka, Luke i Jovana, vec i Dela Svetih Apostola, Poslanice i Apokalipsa. DELA APOSTOLSKA su nastavak Jevandjelja, u njima se govori o radu Apostola, a posebno o apostolu Pavlu, koji je najpre progonio hriscane, a onda, cudesno preobracen, postao posvecenik, propovednik, apostol, i na kraju za veru Hristovu mucenicki postradao. Dela Apostolska napisao je apostol Luka, on govori i o silasku Duha Svetoga na Apostole, dakle o samom stvaranju Crkve, jer su tada Apostoli poceli da sire rec Bozju. POSLANICE Svetih Apostola su njihova pisma prvim hriscanskim opstinama i pojedinim licnostima. Saborna poslanica Svetog apostola Jakova pisana je za sve hriscane preobracene iz judejstva. Prva i druga Saborna poslanica Svetog apostola Petra su obracanja i hriscanima i Judejima. Prva, druga i treca Saborna poslanica Svetog apostola Jovana namenjene su hriscanskim opstinama i istinito i snazno svedoce o zivotu Isusa Hrista na zemlji. Saborna poslanica Svetog apostola Jude (ovaj apostol je Hristov rodjak i samo je imenom isti sa Judom izdajnikom), namenjena je svima koji su poverovali u Hrista. Cetrnaest je poslanica Svetog apostola Pavla, od kojih je najpoznatija Prva poslanica Korincanima, i to trinaesta glava, gde apostol Pavle govori o svevecnoj ljubavi, onoj i onakvoj, da na njoj pociva svet, jer ljubav je osnov hriscanskog zivota. U Poslanici apostol Pavle kaze: "Ako jezike covjecije i ancelske govorim, a ljubavi nemam, onda sam kao zvono koje jeci, ili praporac koji zveci. I ako imam prorostvo i znam sve tajne i sva znanja, i ako imam svu vjeru da i gore premjestam, a ljubavi nemam, nista sam. I ako razdam sve imanje svoje, i ako predam tijelo svoje da se sazeze,a ljubavi nemam, nista mi ne pomaze. LJubav dugo trpi, milostiva je, ljubav ne zavidi, ljubav se ne velica, ne nadima se; Ne cini sto ne valja, ne trazi svoje, ne srdi se, ne misli o zlu. Ne raduje se nepravdi, a raduje se istini; Sve snosi, sve veruje, svemu se nada, sve trpi. Ljubav nikad ne prestaje, a prorostvo ako ce prestati, jezici ako ce umuknuti, razuma ako ce nestati. Jer nesto znamo, i nesto prorokujemo; A kad dodje savrseno, onda ce prestati sto je nesto. Kad bijah malo dijete, kao dijete govorah, kao dijete misljah, kao dijete razmisljah; a kad postadoh covjek, odbacih djetinjstvo. Tako sad vidimo kao kroz staklo u zagonetki a onda cemo licem k licu; sad poznajem nesto, a onda cu poznati kao sto sam poznat. A sad ostaje vjera, nada, ljubav, ovo troje; ali je ljubav najveca medju njima". Poslednja knjiga Novog Zaveta je APOKALIPSA ili Otkrovenje Svetog Jovana Bogoslova, gde on, u skrivenim, simbolickim oblicima, opisuje buducnost sveta do poslednjih vremena, Sud Bozji, dolazak Antihrista na zemlju, stradanja, drugi dolazak Hristov i NJegovu konacnu pobedu. Uzasavala sam se citajuci Apokalipsu, cinilo mi se da prepoznajem neke stvari iz naseg vremena, a onda sam se smirivala ponovo citajuci Poslanicu o ljubavi, i moja vera je bila sve jaca, znala sam da samo one ljude koji su sabrani u ljubavi Hristovoj, Knez Tame ne moze da pobedi.   STA JE PRAVOSLAVLJE   Sa mojim dragim prijateljima, uciteljem Blagojem i Aleksejem, isla sam na predavanje o veri. Tamo sam upoznala Aleksejevog prijatelja, jeromonaha Savu Decanca. Mlad covek, izvanredne inteligencije i ogromnog znanja, zracio je smirenoscu i taj mir prenosio na sve oko sebe. Slusala sam ga ne trepcuci. O pravoslavlju je govorio jasno i razlozno, pa je svako mogao da ga razume i nauci nesto novo. Jednostavne, a sustastvene stvari ne mogu se naci u nasim veronaukama, zato sam zapisivala delove izlaganja da nesto ne propustim ili zaboravim. Otac Sava je o pravoslavlju rekao: "Pravoslavnu Crkvu je osnovao sam Gospod Isus Hristos i ona predstavlja zivi izraz Njegovog prisustva u istoriji ljudskog roda. Pravoslavlje se posebno odlikuje bogatim liturgijskim zivotom i svojom vernoscu apostolskom predanju. Pravoslavni hriscani veruju da je upravo njihova Crkva sacuvala punocu predanja i kontinuiteta drevne Crkve, za razliku od ostalih hriscanskih veroispovesti koje su u manjoj ili vecoj meri odstupile od zajednickog predanja Crkve prvih deset vekova. Danas Pravoslavna Crkva broji blizu 300 miliona vernika, koji zive u veri i predanju sedam Vaseljenskih Sabora. U grckom jeziku rec "ortodoksija" oznacava pravo verovanje i pravo slavljenje (Boga) i odnosi se na sve one hriscanske zajednice i pojedince koji su sacuvali veru utvrdjenu Svetim Saborima, nasuprot onima koji odstupili od prvobitne vere i pali u jeres. Zvanicni naziv Crkve u njenim liturgijskim i kanonskim tekstovima jeste "Pravoslavna Katolicanska (= saborna) Crkva". Pravoslavna Crkva je porodica "autokefalnih" (nezavisnih) Crkava na celu sa Vaseljenskim Patrijarhom iz Carigrada, koji poseduje titularni i pocasni primat kao prvi medju jednakim (primus inter pares). Pravoslavna Crkva nije centralizovana organizacija sa jednim prvosvestenikom na celu. Jedinstvo Crkve se pre svega ogleda u zajednickoj veri i zajednickom liturgijskom opstenju i niko osim samog Hrista nije glava Crkve. Broj autokefalnih crkava menjao se kroz istoriju. Danas postoje sledece: Vaseljenska Patrijarsija (u Carigradu), Aleksandrijska Patrijarsija (u Egiptu), Antiohijska Patrijarsija (sa sedistem u Damasku, Sirija), Jerusalimska Patrijarsija (Izrael), kao i Ruska, Srpska, Rumunska, Bugarska i Gruzijska Patrijarsija, te Crkve Kipra, Grcke, Poljske, Albanije i Amerike. Takodje postoje i "autonomne" Crkve koje su u kanonskoj zavisnosti od svojih maticnih Crkava. To su Crkve: Ceske i Slovacke, Sinaja, Krita, Finske, Japana, Kine i Ukrajine. Pored toga postoji i veoma brojna pravoslavna dijaspora rasejana po celom svetu i administrativno podeljena u vise jurisdikcija (koje su u zavisnosti od maticnih autokefalnih crkava). Na celu prvih devet autokefalnih crkava nalaze se patrijarsi, dok ostale crkve predvode arhiepiskopi i mitropoliti. Ove titule su pocasnog karaktera i svi episkopi su sasvim jednaki po sili koja im je darovana od Duha Svetoga. Redosled po kome su autokefalne crkve pobrojane ne odslikava njihov stvarni uticaj i broj vernika. Carigradska, Aleksandrijska i Antiohijska Patrijarsija predstavljaju, na primer, samo senke svoje nekadasnje slave. Ipak postoji opsta saglasnost po kojoj Carigradska Patrijarsija ima primat casti, sto je potvrdjeno i drevnim kanonima, buduci da je Carigrad nekada bio prestonica starog carstva i njegova Crkva je do danas ostala simvol crkvenog jedinstva i medjucrkvene saradnje. Zato savremene svepravoslavne konferencije saziva Vaseljenski Patrijarh. Nekoliko autokefalnih crkava su zapravo nacionalne crkve i medju njima je najveca i najbrojnija Ruska Crkva. Ipak, norma crkvene organizacije nije kriterijum nacionalnosti vec pre svega teritorijalni princip. U sirem bogoslovskom smislu pravoslavlje nije tek jedan od vidova cisto ljudske organizacije na celu sa patrijarsima, episkopima i svestenicima koji sluze Crkvi niti je to samo Crkva koja se zvanicno naziva "Pravoslavnom". Pravoslavlje je pre svega misticko "Telo Hristovo" i njegova glava jeste sam Hristos (vidi. Ef. 1, 22-23 i Kol. 1, 18-24). Pravoslavlje ne cine samo svestenici vec svi oni koji istinski veruju u Hrista i koji su Svetim Krstenjem postali clanovi Crkve koju je On sam osnovao, oni koji zive na zemlji i oni koji su se upokojili u veri i poboznosti". Pravoslavna Crkva je poznata po svom razvijenom m o n a s t v u. Neprekinuto monasko predanje pravoslavne Crkve vuce svoje poreklo iz egipatskih pustinjskih manastira u 3. i 4. veku. Uskoro se monastvo prosirilo sirom mediteranskog basena i Evrope: u Palestini, Kapadokiji, Galiji, Irskoj, Italiji, Grckoj i slovenskim zemljama. Monastvo je oduvek bilo na braniku Pravoslavlja a imalo je i danas ima trajan uticaj na celokupnu pravoslavnu duhovnost". Posle predavanja cvrsto sam resila da obidjem manastire na Kosovu i Metohiji. Bila sam u njima ranije, gledala i razgledala, a nista nisam ni videla ni naucila. Sada shvatam da dok se ne spoznaju koreni, ni stablo, ni grane, a ni plodove necu razumeti.   - kraj drugog nastavka -