|
Povratak u Grad Mira Bez obzira gde bi Mukasa posao, svuda ga je okruzivala masa ljudi. Mnogi su zeleli da cuju coveka, koji je poznajuci sustinu stvari dokazivao nepravilnost engleske i francuske vere. On nije bio mag ili mnogobozacki propovednik. On je u nekim knjigama mudrosti procitao da se prava Crkva ne nalazi u Londonu i Rimu, i to da pravi hriscani nisu stradali nista manje od Evropljana nego njegov narod. Sve se desava u Ugandi – uzornoj koloniji Britanske imperije na samom kraju 20-ih godina. Dva Engleza iz naroda baganda Rebejn Mukasa i Obadija Basadzdikitalo su poceli sebe da nazivaju pravoslavnim i da propovedaju svoju veru saplemenicima. Anglikanski svestenici su dokazivali uzbudjenim Afrikancima da je Mukasa sve izmislio i da vekovima nije postojalo drugo hriscanstvo sem protestantizma i katolicizma. Baganda ih nisu slusali i masovno su se prikljucili pobunjenickom pokretu. Istovremeno su o Pravoslavnoj Crkvi okolnim putevima saznali propovednici u mnogim africkim zemljama. Africke pravoslavne opstine su nastale nezavisno jedna od druge u engleskim kolonijama, kao sto su Kenija, Juzna Afrika, Gana i Nigerija. U francuskoj zapadnoj Africi nekoliko katolickih parohija se prisajedinilo grupi francuskih katolika, koji su zajedno sa ruskim emigrantima pokusali da obrazuju Francusku Pravoslavnu Crkvu sa zapadnim obredima. Crnoputi hriscani iz raznih naroda su bili spremni da prime Pravoslavlje, ali su isuvise malo znali o njemu, jer zapadni misionari nisu hteli da u vidokrug ljudi koji su pod njihovim starateljstvom dospeju za njih nepovoljne cinjenice.Tako da se u crkvenim udzbenicima istocnim “raskolnicima” nije posvecivalo vise od nekoliko redaka.
Rebejn Mukasa sluzi Liturgiju u Istinskoj Crkvi Sve nezavisne africke zajednice nisu imale pravoslavno kanonsko ustrojstvo. Oni su trazili istinsku Crkvu, da bi se njoj prisajedinili ali su zbog nedostatka informacija cesto skretali sa puta. Neko vreme su ulazili u takozvanu Africku pravoslavnu crkvu, koja je formirana u Americi u crnackom pokretu za povratak u istorijsku otadzbinu. Patrijarh te crkve je bivsi engleski svestenik, Dzordz Makguajr, koji nije prosao zakonsko posvecenje u episkopski cin. Ne shvatajuci pravoslavno bogoslovlje, on je svoje udruzenje smatrao potpuno pravoslavnim. Hriscani u Juznoj Africi, Ugandi i Keniji, koji su se prisajedinili Makguajru su poceli da sumnjaju u svoj izbor. Ali od koga saznati o Vaseljenskom Pravoslavlju ako zivis na obali jezera Ukereve ili u podnozju planine Kirinjaga? Dugo vremena pre nego sto je vest o Pravoslavlju dosla do Afrikanaca, u mnogim africkim gradovima su postojale pravoslavne parohije, i stotine vernika su se okupljali radi ucesca u Liturgiji Svetog Jovana Zlatoustog. To su uglavnom bili grcki emigranti, koji su se u kolonijama bavili krupnim preduzetnistvom i sitnom trgovinom. Svestenosluzitelji tih crakava su bili potcinjeni grckom pravoslavnom Papi i Patrijarhu Aleksandrijskom. Na sramotu pravoslavnih, sva delatnost tih parohija se kao po pravilu zavrsavala obsluzivanjem “religioznih potreba” grcke zajednice. Malo ko je razmisljao o tome da podeli riznicu Pravoslavlja sa lokalnim stanovnistvom. Uostalom, duhovna glad crnoputih trazitelja istine je bila toliko velika da njima nisu bili potrebni inostrani misionari. Sredinom 30-ih godina Mukasa, Basadzikitalo i njihovi istomisljenici u Keniji su stupili u prepisku sa Aleksandrijskim Patrijarhom sve dok 1946 godine nisu bili prisajedinjeni Crkvi od strane Patrijarha Hristofora II. 70-80-ih godina su u Aleksandrijsku Crkvu primljene nezavisne zajednice Gane i Nigerije. To isto se desilo u Juznoj Africi na granici treceg hiljadugodista. Nastajanje africkog pravoslavlja je neraskidivo povezano sa borbom Afrikanaca za nezavisnost. Lideri pravoslavnih zajednica su podrzavali oslobodilacki pokret, a u novu africku Crkvu su prilazili upravo oni koji su Crni kontinent videli slobodnim. Poznato je da je rukovodstvo prve socijalisticke zemlje ulozilo mnogo napora na izgnanje svojih zapadnih protivnika iz Afrike. Tamnoputi politicari na aerodromu “Seremetjevo”, diplomate u ekzoticnim odelima su postali deo nase proslosti. Iako CK KPSS iz poznatih razloga nije bio zainteresovan za prevod Oktoiha na jezik suahili, mi smo se neznanim Promisliteljeveim putevima nasli na jednoj strani barikade.
Otac Josif Kvami-Labe – jedan od osnivaca Pravoslavlja u Gani sa cerkom Natasom U starom sovjetskom filmu u kojem je Anatolij Papanov igrao milosrdnog lekara, koji je usinovljavao odbacenu decu, jedan od usvojenih doktorovih sinova je nekako pobegao od kuce. To nr bi bilo cudno da se to desilo 30-ih godina, kada bi se decak neminovno uputio u pomoc smrznutim celjuskincima. Medjutim sve se desavalo 20 godina kasnije, i sedmogodisnji heroj je pobegao kod africkih partizana. Ali on nije postao Ernest Ce Gevara. Njega su uhvatili i doveli kod oca, ali kada se probudio na krevetu u njegovom kabinetu, tacno je znao da su PARTIZANI POBEDILI! Medjutim u zivotu nije sve kao na filmu, i nije svim africkim partizanima bilo sudjeno da slave pobedu. Tesko iskusenje za Kenijsku Pravoslavnu Crkvu su bile godine patrizanskog rata Mau Mau (1952-1956), kada su protiv Engleza ustali narodi kikuju, embu i mreu, koji su bili ocajni zbog prinudnog oduzimanja zemlje i drugih ponizavanja. Protestantsko i katolicko duhovnistvo Istocne Afrike je osudilo pobunu objavivsi Mau Mau buntom divljaka-pagana. Samo je Pravoslavna Crkva podelila sa narodima Kenije radost pobede i tugu poraza. Medju generalima i borcima Mau Mau je bilo dosta pravoslavaca – za njih je rat za slobodu postao rat za istinsku veru. Kolonizatori su kao odgovor na to zapoceli niz represija na pravoslavne, koje su veoma licile na one koji su boljsevici cinili u Rusiji. Samo sto su tamo hramovi oskvernjivani, duhovnistvo i vernici zakljucavani u konclogore, gde su umirali od zedji, vrucine i bolesti. Medjutim nikakve surovosti nisu mogle da prekinu istorijski tok. 1963 godine Kenija je pocela samostalno da se razvija, a vernost pravoslavnoj ideji nacionalne slobode je zasluzila uvazavanje Kenijaca. Radi boljeg rukovodstva pravoslavnim zajenicama u Istocnoj Africi 1958 godine je formirana Irinopoljska mitropolija sa centrom u glavnom gradu Tanzanije Dar-es-Salamu, sto zanci “Grad Mira”, ili na grckom Irinopolis. Danas se rezidencija Irinopoljskog mitropolita nalazi u glavnom gradu Kenije – Najrobiju. U Afriku su posle formiranja mitropolije poceli da dolaze dobrovoljci iz Grcke. Pojava crnoputih studenata u grckim i americkim pravoslavnim seminarijama je izazvala izuzetan interes u crkvenim sredinama tih zemalja. Kada je u Atinu dosao otac Spartas (kako je svetim krstenjem nazvan Rebejn Mukasa) i u prepunim Crkvama pricao kako su Afrikanci pronasli istinsko hriscanstvo, odusevljenju vernika nije bilo granica. Upravo zahvaljujuci Africi je pocelo da se radja grcko misionarstvo, koje je dozivelo procvat u vreme Svetog Kirila i Metodija, ali je prekinuto posle pada Vizantije.
Krstenje u Juznoj Africi Pomoc Grcke je mnogo znacila i znaci za pravoslavne Afrikance medjutim oni su uvek podvlacili da su grcka braca samo gosti i pomocnici, a ne i rukovodioci njihovog zivota. Vecinu arhijerejskih katedri u Aleksandrijskoj Crkvi do danasnjeg dana zauzimaju grcki episkopi. Grcke misionarske organizacije i pravoslavna bratstva pruzaju dobrovoljnu pomoc, ali glavno breme apostolske odgovornosti za propoved Jevandjelja kao i ranije lezi na iskonskim stanovnicima kontinenta. 1972 godine je u Aleksandriji odrzana prva u istoriji arhijerejska hirotonija trojice Afrikanaca. Medju tom trojicom je bio prosvetitelj Ugande Spartas Rebejn, Mukasa koga je rukopolozio episkop Hristofor Nilopolijski. On je umro 1982 godine kao svetitelj te Crkve koju je trazio, kada su ga svetski mocnici smatrali bezumnim. Naporima vladike Hristofora i njemu slicnih ljudi pravoslavna vera je usla u zivot Afrikanaca. Africko hriscanstvo Nekome se moze ciniti da statistika ne govori u korist africkog Pravoslavlja. Ruski citalac ce retko u kom prirucniku naci svedocanstva o pravoslavnima u Nigeriji i Juznoafrickoj Republici. Najbrojnije hriscanske konfesije u Africi su kao i ranije katolicizam i protestantizam, u poredenju sa kojima pravoslavne zajednice izgledaju vise nego skromno. Najbrojnije afro-pravoslavne crkve, bez Grka, broje samo 1% stanovnistva svojih zemalja; u Keniji od trideset miliona stanovnika ima oko 300 000 pravoslavnih, a u dvadesetmilionskoj Ugandi oko 200.000. U ostalim zemljama broj pravoslavnih vernika ne dostize ni 1%. Ali ne treba zaboraviti da je Pravoslavlje doslo na Ekvador mnogo pre zapadnog hriscanstva, a Aleksandrijska Crkva nikada nije imala ta sredstva kojima raspolazu evropske misije. Pritom porast broja pravoslavnih vernika ne moze da se uporedi sa porastom broja vernika drugih hriscanskih konfesija. U momentu stupanja u Aleksandrijsku Crkvu u Ugandi je bilo 10.000 pristalica Mukase i Basadzikitalo, a njihov broj se za pola veka povecao 20 puta! U Tanzaniji, gde je pravoslavlje mnogo manje rasireno nego u zemljama Istocne Afrike, broj pravoslavnih se za poslednjih pet godina povecao sa 20 na 35 hiljada ljudi. I treba imati u vidu da Afrikanci za razliku od vecine “iskonski pravoslavnih” Rusa zive potpunim crkvenim zivotom.
Vladika Makarije Kiparski u Najrobiju Crnoputi misionari nose oganj svoje vere od jednog do drugog naroda. U Keniji, gde vecina pravoslavnih pripada zemljoradnickim narodima kikuju i luhja, razvija se misija medju nomadskim narodima sa severa zemlje. Kada vodje plemena primaju pravoslavlje onda se sa njima krste i cela plemena, kao sto je to bilo u Kijevu za vreme kneza Vladimira. Istinska vera je iz Ugande dospela u Tanzaniju, a pravoslavni Gane i Nigerije propovedaju Jevandjelje u susednim zemljama Zapadne Afrike. Da bi posetili svoja duhovna ceda, pravoslavni svestenici se upucuju na duga putovanja peske ili na biciklima. 1982 godine je radi pripreme africkog duhovnistva otvorena duhovna Seminarija u Najrobiju. Njen osnivac je bio veliki dobrotvor pravoslavnih Kenijaca kiparski arhiepiskop Makarije III, istovremeno i bivsi predsednik Kipra. Iz Seminarije je za vreme njenog postojanja izaslo vise od 200 studenata, koji sada rade ne samo po Keniji, vec i po celoj Africi. I grcki svestenosluzitelji propovedaju zajedno sa africkim propovednicima blage vesti. Pravoslavlje se njihovim naporima siri u Kamerunu i na Madagaskaru. Monasi sa Svete Gore Aton misionare u dzunglama Konga (Zair). Opsteci sa Grcima, Crkvi su se prisajedinili i prvi pravoslavni Afrikanci Zimbabvea, gde tek zapocinje sirenje istinske vere.
Deca kikuju idu na Pricesce Izagnavsi evropske kolonizatore, Afrikanci se nisu oslobodili od stradanja. Glad, epidemije, beda i rat se kao tamni oblaci nadvijaju nad Crnim kontinentom. Pravoslavna Crkva koja je nekada podrzavala oslobodilacki pokret je podelila sa Afrikom i njene nove nevolje. U parohijama je organizovana podela dobrovoljne pomoci, otvorene su pravoslavne bolnice, uzorna domacinstva, ali cak i ako siromasna Crkva ne moze da ukaze tu pomoc, Afrikanci tesko da ce se odreci svoje vere.
Kenijske starice docekuju Aleksandrijskog Patrijarha Afrikanci su u Pravoslavlju nasli ono sto je bilo izopaceno u zapadnom hriscanstvu. Zajednicko ucesce u Liturgiji, sabornost i misticnost pravoslavlja su Afrikancu dali ono sto je on pokusao da dostigne drevnim ritualima. Nasa vera nije nesto strano za aganda i kikuju i postepeno se urezuje u njihov zivot. Crnoputi arhijereji, svestenici i djakoni propovedaju Rec Boziju na africkim jezicima. Kao i u Etiopskoj Crkvi, proslavljanje Tvorca u Gani i Keniji je nezamislivo bez plesa i udaranja u tam-tam. Vera Sergeja Radonjeskog i Grigorija Palame pobednosno caruje od Gvinejskog zaliva do rta Dobre nade. *** Gledajuci na kartu Afrike, vidim veliki broj cvetnih mrlja prekrivenih natpisima. Postoji nesto veca mrlja na kojoj je napisano “Sudan” ili “Angola”. Postoje i delovi obojeni bojicama koji simbolisu Gambiju ili Ekvatorijalnu Gvineju. Crne tacke sa ciframa podrazumevaju velike vrhove: Ras-Dasen, Kilimandzaro, Kirinjaga. Plave zilice ukazuju na tokove Konga, Nigera i Zambezi. Gledajuci na kartu Afrike, ja ne vidim kako nad vecnozelenim okeanom suma izlazi sunce, ne cujem huskanja pasa na divljac samburu nomada, koji vode svoja stada ka presusenoj reci, ne lutam pod stakleno-betonskim neboderima Lagosa i Najrobija. Zivim u Kazanu, gde zive Rusi, Tatari, Cuvasi, Jevreji i Armani. Kod nas je trenutno veoma hladno. Setajuci ulicama rodnog grada, srecem smrznute crnopute ljude, ali ne znam ko su oni, odakle su i zasto su dosli. Istina, ja nikada necu videti njihov daleki svet, ali sada kada svestenik u oltaru nase Crkve prinosi Beskrvnu Zrtvu za sve i za svja, znam da se nekoliko hiljada kilometara odavde crnoputi svestenik moli na isti nacin na jeziku suahili. I mi smo jedno.
Mark Siskin |
